De schoolleiding en de werknemers hebben te zorgen voor de sociale veiligheid van leerlingen. De Stichting School en Veiligheid ondersteunt scholen met kennis, trainingen en producten over vrijwel alle thema’s – van sexting tot radicalisering – waarbij de sociale veiligheid van leerlingen in het geding is.

Voion richt zich op de sociale veiligheid van werknemers. Zij hebben recht op een sociaal veilige werkomgeving op grond van de Arbowet.
Docenten en het deel van het onderwijsondersteunend personeel dat met leerlingen contact heeft, denk aan toa’s en conciërges, moeten zorgen voor een veilige leeromgeving voor de leerlingen. Deze opdracht kan lastig zijn als zij zich zelf sociaal onveilig.

Voorkomen
Het voorkomen van ongewenst gedrag begint bij het consequent blijven laten zien van het gewenste gedrag. De schoolleiding en het personeel leven het gewenste gedrag voor. Dat is de belangrijkste actie om het schoolklimaat en uiteindelijk de schoolcultuur te beïnvloeden. Hoe dat gewenste gedrag er uit ziet, wat men onderling van elkaar mag verwachten en waarop men mag vertrouwen, moet dan duidelijk en gedragen zijn.

Sociale veiligheid begint dus met een gedeeld normenkader dat is vastgelegd in huisregels of een gedragscode of iets vergelijkbaars. Dat bevat als het ware de spelregels waarbinnen collega’s op een professionele manier met elkaar omgaan, samenwerken en elkaar ondersteunen.

Het kan dus niet zo zijn dat in de personeelskamer collega’s stelselmatig worden gepest of genegeerd terwijl datzelfde gedrag tussen leerlingen op het schoolplein niet wordt getolereerd. Ook moet duidelijk zijn bij welke incidenten nu wel of geen aangifte moet worden gedaan bij de politie. Een helder aangiftebeleid kan de feitelijke veiligheid en het veiligheidsgevoel op school bevorderen.

Verder is het belangrijk dat de schoolleiding periodiek beoordeelt of de gemaakte gedragsafspraken werkbaar zijn en nog steeds een bijdrage leveren aan de sociale veiligheid op school. Bijvoorbeeld door teamleiders, coördinatoren of sectievoorzitters te vragen in hun reguliere overleg ervaringen met de gedragsregels te agenderen. Als de gemaakte afspreken niet werkbaar zijn, moeten alternatieven worden bedacht. Deze werkwijze is de kern van het beleidsmatig omgaan met sociale veiligheid op school.

Maatregelen
Naast afspraken over wat op school verstaan wordt onder professioneel gedrag is een schoolveiligheidsbeleid en -plan nodig. Beide zijn mede gebaseerd op een risicoprofiel. De schoolleiding moet een scherp beeld hebben welke situaties (binnen en buiten de school) de sociale veiligheid op school negatief kunnen beïnvloeden. Daarom is de registratie van incidenten voor het opstellen van schoolveiligheidsbeleid belangrijk. Let daarbij niet alleen op het type ongewenst gedrag, maar ook of incidenten vooral op specifieke plekken in of rondom het schoolgebouw plaatsvinden.

Daarnaast kan de schoolleiding (laten) onderzoeken hoe medewerkers de sociale veiligheid op school beleven en of zij behoefte hebben aan maatregelen en zo ja, aan welke maatregelen ze denken. De werkgever is verplicht om een schoolveiligheidsplan op te stellen. Hierin staan niet alleen de preventieve maatregelen, maar ook de afspraken over hoe te handelen bij ongewenst gedrag en incidenten (en de registratie van incidenten).

Beheersen
De maatregelen die de schoolleiding treft zijn er op gericht grensoverschrijdend gedrag te laten stoppen, het niet uit de hand te laten lopen (agressiehantering). Het gaat om bijvoorbeeld de-escalerend gedrag vertonen en andere beheersmaatregelen zoals de juiste hulp inschakelen of alarmeren. Deze of andere effectieve maatregelen legt u vast in een protocol als onderdeel van het schoolveiligheidsbeleid.

Opvang en nazorg
Gaat het toch mis, dan moet de opvang direct na een incident goed geregeld zijn. Duidelijk moet zijn wat van wie verwacht mag worden. Dit geldt ook voor de nazorg. Vaak gaat het om een nazorgtraject waarbij deskundigen van buiten de school betrokken zijn. Denk aan specialistische traumahulp. Het bewaken van het nazorgtraject is in principe de verantwoordelijkheid van de schoolleider of de direct leidinggevende.

Beleid
Wilt u het eigen beleid voor de aanpak van agressie en geweld verder vormgeven? Maak dan gebruik van het handboek Agressie en Geweld. Het handboek bevat handvatten voor het voorkomen, beperken en afhandelen van agressie en geweld.
In het stappenplan Systematische aanpak van werkdruk en ongewenst gedrag worden diverse instrumenten en diensten gepresenteerd in een cyclische aanpak. Met deze aanpak krijgt u factoren die de gezondheid en veiligheid van medewerkers beïnvloeden in beeld en worden de effecten van uw maatregelen zichtbaar.