Implicaties van AI voor werkenden in het vo

Betreft: Verkenning van wat de inzet van AI in de school als arbeidsorganisatie betekent voor de aantrekkelijkheid van het werk 
Uitgevoerd door: Voion
Datum rapport: mei 2025

De opkomst van Artificiële Intelligentie (AI) verandert de manier waarop arbeidsorganisaties functioneren, en dat geldt ook voor het voortgezet onderwijs. Voion heeft een verkenning uitgevoerd naar de mogelijke impact van AI op de bedrijfsvoering van scholen en op de kwaliteit van het werk van docenten en onderwijsassistenten.

De verkenning is gestart met een literatuuronderzoek naar nationale en internationale publicaties over de inzet van AI in onderwijsorganisaties. Om de inzichten uit de literatuur te verdiepen, zijn zes experts op het gebied van AI in het onderwijs geïnterviewd. Daarnaast zijn de voorlopige bevindingen besproken met 34 schoolleiders.

Conclusies: kansen én zorgen
De verkenning laat zien dat AI op verschillende manieren ondersteuning kan bieden. In de bedrijfsvoering gaat het bijvoorbeeld om leerling inschrijving, personeelswerving en communicatie met ouders. Binnen het onderwijs zelf kan AI onder andere worden ingezet bij lesvoorbereiding, adaptieve leermiddelen en bij de beoordeling van toetsen.

Uit de literatuurverkenning en gesprekken met schoolleiders en experts komen verschillende scenario’s naar voren. AI kan docenten werk uit handen nemen en ruimte creëren voor werkzaamheden die docenten waardevol vinden, zoals een-op-een-begeleiding. Ook kan het de creativiteit prikkelen, met mogelijk rijker lesmateriaal tot gevolg. De inzet van AI kan ook zorgen voor extra werkdruk, doordat docenten er werkzaamheden bijkrijgen. Verschraling van het werk is ook denkbaar, als werkzaamheden waar men plezier aan ontleent, worden uitbesteed aan AI.

Schoolleiders erkennen het belang van AI, maar veel scholen hebben nog geen concreet beleid. Wel is er brede overeenstemming over enkele uitgangspunten: AI moet mensgericht worden ingezet, de gebruiker blijft verantwoordelijk en de onderwijskwaliteit mag niet onder druk komen te staan. Tegelijkertijd geven schoolleiders en experts aan dat er bij docenten onzekerheid leeft over de transparantie van AI-systemen en de risico’s voor hun autonomie.

Aanbevelingen voor de vo-sector
Om AI op een verantwoorde en effectieve manier te integreren in het voortgezet onderwijs, doet Voion de volgende aanbevelingen:

• Faciliteer meer AI-geletterdheid in de school: Zorg voor toegankelijke en gedifferentieerde bijscholing, zodat alle medewerkers bewuste keuzes kunnen maken over het gebruik van AI.
• Realiseer regionale en landelijke kennisuitwisseling: Faciliteer regionale en landelijke uitwisseling van ervaringen en inzichten, bijvoorbeeld via netwerken als Kennisnet, Nationaal Onderwijslab AI (NOLAI) en de Nederlandse AI Coalitie.
• Maak gebruik van inzichten uit andere sectoren: Voor schoolbesturen zelf ligt er een kans om via landelijke consortia en kennisinstellingen aanvullende kennis te verzamelen en uit te wisselen met andere sectoren.
• Visie en beleidsontwikkeling noodzakelijk: Schoolbesturen kunnen ter inspiratie (concept) visies en beleidsdocumenten uitwisselen en moeten nagaan welke inzet van AI passend is bij de eigen identiteit en schooldoelen.
• Duidelijke kaders vanuit overheid en sector zijn helpend: met ruimte voor eigen invulling. Voor nadere invulling is een dialoog wenselijk waar medewerkers met verschillende functies aan deelnemen.