Om mensen te binden en boeien in het onderwijs is goede inductie nodig. Daarvoor is het niet voldoende dat iemand alleen de pedagogische en didactische vaardigheden (bij)leert, maar moet een nieuwe leraar echt onderdeel worden van de cultuur. Hierover vertellen Michelle Helms-Lorenz en Geke Schuurman in de podcast Zin in lesgeven.
Michelle Helms-Lorenz en Geke Schuurman, beiden werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen, begonnen in het voorjaar van 2024 met de ontwikkeling van zogenoemde maatwerk inductie-arrangementen. Er was door de jaren heen al veel ontwikkeld, maar nieuwe doelgroepen vragen andere vormen van begeleiding, dus hoog tijd daar zaken voor te ontwikkelen.
Geke: “Goed onderwijs vraagt dat je mensen goed opleidt, begeleidt en verder professionaliseert. In het onderwijs zijn er behoorlijk wat starters, maar ook zij-instromers/deeltijders die vanuit een ander beroep komen. Juist die laatste groep moet, ondanks hun werkervaring in een ander werkveld, vanaf nul beginnen in het onderwijs. Dat vraagt niet alleen iets van de onderwijsinstituten, maar ook van het werkveld. Maar we wisten nog niet zo goed wat dat precies was, dus daar hebben we onderzoek naar gedaan. We hebben bijvoorbeeld binnen Frosk onderzocht welke ervaring de starter en de zij-instromer meebrengen naar het onderwijs, hoe we die ervaringen kunnen gebruiken om ook de ervaren collega’s daarmee kennis te laten maken. Daarnaast onderzochten we wat deze specifieke doelgroepen aangeboden moeten krijgen om zich te professionaliseren voor de nieuwe baan in een totaal ander werkveld met hele andere contexten.”
Michelle vult aan: “Het gaat om de begeleiding van startende leraren. Hoe doe je dit nou in de praktijk? En hoe zorg je ervoor dat iemand onderdeel wordt van de cultuur en daar ook zijn of haar eigen inbreng kan geven?”
Klik met de leerlingen essentieel
Michelle en Geke zien graag dat beginnende leraren die afgestudeerd zijn, maar juist ook de groep zij-instromers, in de inductiefase meer begeleiding krijgen. In deze fase is de kans op uitval namelijk vrij groot en daarmee verlies je mensen voor het onderwijs. Maar wat doe je dan in die inductiefase om ervoor te zorgen dat mensen behouden blijven? Michelle: “Daar heb je veel voor nodig, maar één belangrijk aspect is de leerlingen. Als het niet klikt met de klas, dan haken mensen af. Dus is het belangrijk dat beginnende leraren daarbij geholpen worden.”
Geke beaamt dit: “Als de relatie met de leerlingen niet goed is, dan komen de leerlingen niet tot leren, maar de docent zelf ook niet. En die relatie met de leerlingen verbeteren kun je leren, bijvoorbeeld door middel van beeldcoaching. Dat is een heel sterk middel om leraren te laten zien wat ze doen en wat het effect is van hun handelen op de groep. Dus dat zetten we veelvuldig in, maar het is ook belangrijk dat je handvatten biedt voor het pedagogische en didactische handelen. Veel wordt daarvoor aangereikt tijdens de opleiding, maar dat betekent niet automatisch dat het ‘ingesleten’ is in het professionele handelen. We kunnen daarvoor geen kant-en-klare oplossingen geven, maar je kunt wel samen kijken wat er bij iemand past en daarmee gaan oefenen om het aangeleerde verder te verdiepen en te verbreden.”
Leerlingen als helpende factor
Volgens Michelle en Geke kunnen leerlingen een helpende factor zijn in de begeleiding van startende docenten. Geke: “Leerlingen kunnen heel goed benoemen wat een goede docent is en daar kun je gebruik van maken. Docent en leerling zijn immers samen aan het leren. Dat is belangrijk om te benadrukken. Dus je kunt aan leerlingen vragen: wat zou jij nu precies willen dat deze docent doet? Dan ben je eigenlijk vanuit twee kanten aan het begeleiden. Een schoolopleider kan hierin een mooie rol spelen. Maar dat vraagt ook van de school en het team dat ze zien dat dit soort dingen gebruikelijk zijn, dat het niet als een zwakte wordt gezien, maar juist als een kwaliteit”.
Onderdeel zijn van het team
Een ander belangrijk onderdeel van het inductie-arrangement is dat er wordt nagedacht over enculturatie, oftewel hoe zorg je ervoor dat een beginnend docent onderdeel wordt van de cultuur? Michelle: “Dit gaat om al die dingen die om het werk heen zitten, bijvoorbeeld word je uitgenodigd voor teambijeenkomsten, is je iets verteld over de leerlingenpopulatie etc. Enculturatie is wederzijds. Het gaat er dus niet alleen om dat je ergens bij hoort, maar dat je echt onderdeel bent van het team en dus ook je eigen inbreng kunt en mag geven. We hebben gevonden dat enculturatie heel belangrijk is bij het motiveren en het enthousiasmeren van beginnende leraren. Er gebeurt iets in de interactie met collega’s dat belangrijk is voor de binding. Juist het gevoel verbonden te zijn met elkaar geeft vertrouwen en daardoor kun je je op een fijne manier verder ontwikkelen. Je mag immers met en van elkaar leren”.
Maak iemand wegwijs
En hoe breng je die enculturatie dan in de praktijk? Geke: “Zorg voor een warm welkom, waarbij je goed bespreekt wat je van de beginnende docent verwacht en wat hij of zij van de school mag verwachten. Vervolgens kun je daar vorm en inhoud aan geven, gekoppeld aan de vraag: wat heb jij als starter nodig? Maar ook daarna moet je vinger aan de pols houden. Je moet elkaar steeds blijven ontmoeten. Er heerst een lerende cultuur op scholen, maar daar moet iemand wel wegwijs in gemaakt worden. Je moet ook ‘platgezegd’ weten waar bijvoorbeeld het kopieerapparaat staat en waar je een uitgestuurde leerling naartoe kan sturen. Als dat soort basale dingen niet in orde zijn, dan kan iemand zich niet onderdeel voelen van de school en is de kans op vertrek relatief groot. Dat moeten we te allen tijde willen voorkomen”.
Luister naar de podcast
In deze aflevering van de podcast Zin in Lesgeven gaan Arend Jan Zwarteveen en Peter van der Zwaal, in gesprek met Michelle Helms-Lorenz en Geke Schuurman. Zij spreken over het realiseren van een goed inductie-arrangement voor beginnende docenten en zij-instromers in het beroep en waarom dit zo belangrijk is.
Deze podcast is vanaf zondag te beluisteren via zininlesgeven.podbean.com
of via je favoriete podcast-app (Spotify, Apple Podcasts en Google Podcasts, enz.).