Rick van Workum, programmaleider Veilig, gezond & vitaal werken

‘Als het gaat om veiligheid en gezondheid is de verleiding groot om terug te vallen op de regels. Maar met gedachteloos toepassen van de regels worden arbeidsomstandigheden niet veiliger of gezonder’, zegt Rick van Workum, programmaleider Veilig, gezond & vitaal werken bij Voion. ‘Zelf blijven nadenken en je oordeel vormen blijft belangrijk.

’Een voor velen een, waarschijnlijk, herkenbare situatie. In een praktijklokaal wordt gewerkt met kolomboormachines. Daar hoort een beschermkap op, om risico’s te vermijden. Als de machine niet goed is afgeschermd, kan een leerling zich verwonden aan draaiende onderdelen. Kort voor aanvang van het lesuur blijkt dat de kap is gebarsten. Een leerling heeft deze vermoedelijk, al dan niet bewust, kapot gemaakt. Wat doe je dan: breek je de les af vanwege deze situatie of ga je in aangepaste vorm door met het lesprogramma waar al zoveel druk op zit?

Regelreflex
Volgens Rick van Workum zijn dit soort praktijksituaties aan de orde van de dag. Hij herkent de behoefte aan een ‘quick fix’. ‘Mensen willen het liefst een eenduidig antwoord op een eenduidige vraag. Welk instrument moet ik inzetten? Hoe vind ik een snelle oplossing? Toch is dat meestal te kort door de bocht. Juist bij veiligheid en gezondheid gaat het erom dat je jezelf vragen blijft stellen. Iedereen die op scholen in het voortgezet onderwijs met veiligheid en gezondheid bezig is – directie, arbocoördinatoren, preventiemedewerkers, facilitair managers, technisch onderwijsassistenten, docenten – moet verder kijken dan louter de regels. Het gaat altijd om risico’s in de concrete situatie en hoe die in die situatie te voorkomen. Zo is de Arbowet ook bedoeld: weet welke risico’s in de werksituatie aanwezig zijn en hoe daar mee om te gaan. In arbo-termen: risico’s inventariseren, risico’s wegen of beoordelen, maatregelen treffen c.q. plan van aanpak maken en – minstens zo belangrijk – beoordelen of die maatregelen effectief zijn.’

Blijven nadenken
Van Workum noemt nog een voorbeeld. ‘Stel dat je in een praktijklokaal werkt met houtbewerkingsmachines. Je moet even wat anders doen, een leerling heeft extra aandacht nodig. Kan je dan een onderwijs assistent of collega-docent te vragen om toezicht te houden in het lokaal? Ook hier is de situatie weer allesbepalend. Het hangt volledig van de kennis van die assistent of docent af. Om adequaat toezicht te kunnen houden in een lokaal met een specifiek soort machines en wellicht ook een specifiek soort leerlingen moet je wel weten waar je op moet letten. Je moet altijd blijven nadenken over wat wel en niet mogelijk is.’

Bedoeling en boordelingsvermogen
Volgens Van Workum staat iedereen die in het voortgezet onderwijs met ‘arbo ‘ te maken heeft voor dezelfde uitdaging: het juiste doel voor ogen houden en werken aan het eigen beoordelingsvermogen. ‘Regels en instrumenten geven richting aan het handelen, maar nog belangrijker is het dat je doordrongen bent van de achterliggende bedoeling en zelf inschattingen kunt en durft te maken. Daarom is het belangrijk dat je weet waar je verstand van hebt, maar ook dat je weet wanneer je informatie moet inwinnen bij anderen. Het begint met de juiste vragen. De sleutelvraag is niet: hoeveel leerlingen mogen er in een praktijklokaal zitten of hoeveel noodstoppen moeten er aanwezig zijn? De vraag moet zijn: kan ik in elke lessituatie verantwoordelijkheid dragen voor het voorkomen van ongelukken? Als het antwoord niet volmondig “ja” is, ga dan in gesprek met collega’s, preventiemedewerker en leidinggevende. Bepaal wie wat moet doen zodat de school, met de docent voorop, wel die verantwoordelijkheid kan dragen.’  

Dat u zelf moet blijven nadenken, blijven afwegen en beoordelen of een situatie veilig is of niet blijkt ook in het VO-signaal ‘Organiseren van goed toezicht op handelingen van leerlingen in het praktijklokaal’. Hierin leest u wat de eisen van de wet zijn met betrekking tot toezicht en wie aansprakelijk is op welk moment. Want ook het antwoord op eenvoudige vragen als “Hoeveel leerlingen mogen er in een praktijklokaal?” begint bij zelf nadenken.

Meer informatie over veilig werken in praktijklokalen vindt u via onderstaande links.

• Wat is veilig werken in een praktijklokaal?
• Hoe pak je het aan? 
• Wat zijn de wettelijke eisen?
• Wat staat er in de Arbocatalogus-VO?
• Wie is aansprakelijk?
• Tips en aanbevelingen
• Uit de praktijk
• Instrumenten