Steeds meer schoolleiders in het voortgezet onderwijs (vo) delen leidinggevende en coördinerende taken met docenten. Door taken te delegeren vergroten schoolleiders hun werkplezier en maken ze het beroep aantrekkelijker. Het vermindert de werkdruk van schoolleiders echter niet vanzelf en vraagt om bewuste keuzes en goede organisatie. Dat blijkt uit onderzoek van Voion onder schoolleiders naar de inzet en effecten van gedeeld leiderschap.
Gedeeld leiderschap in de praktijk
Vier op de vijf schoolleiders geeft aan leidinggevende of coördinerende taken te delen met docenten, zo blijkt uit vragenlijstonderzoek onder 153 schoolleiders in het vo. Vaak gaat het om taken rond leerlingzaken, onderwijsontwikkeling en examenzaken. Docenten functioneren bijvoorbeeld als stafdocent of teamcoördinator naast hun onderwijstaak. Deze rollen leveren meestal geen hogere salarisschaal op, soms wel een toelage.
Motieven om als schoolleider taken te delen zijn het benutten van expertise binnen het team, het verhogen van eigenaarschap en motivatie bij docenten, en het beheersen van de werkdruk van de schoolleider. Ook speelt het behoud van ambitieuze docenten een rol.
Opbrengsten en risico’s
Volgens het onderzoek levert gedeeld leiderschap duidelijke voordelen op:
Toch zijn er ook risico’s. Onduidelijkheid over verantwoordelijkheden kan leiden tot problemen, evenals een gebrek aan de juiste competenties bij docenten. Daarnaast kost afstemming en begeleiding extra tijd, wat de werkdruk van schoolleiders juist kan verhogen. Verder gaan docenten die een leidinggevende rol krijgen minder lesgeven. Ze moeten dus deels vervangen worden.
Randvoorwaarden voor succes
Voor effectief gedeeld leiderschap is een aantal randvoorwaarden essentieel. Allereerst is een heldere taakverdeling en duidelijke toewijzing van verantwoordelijkheden noodzakelijk. Schoolleiders moeten vertrouwen geven aan de docenten met wie zij leiderschap delen, maar ook in staat zijn om in te grijpen wanneer dat nodig is. Daarnaast is goede begeleiding en scholing van zowel de schoolleider als de betrokken docent belangrijk om gedeeld leiderschap succesvol vorm te geven. Ook moeten zowel schoolleiders als docenten beschikken over sterke analytische vaardigheden en het vermogen tot reflectie. Verder is het van belang dat er voldoende draagvlak is binnen de school voor gedeeld leiderschap en dat er een open feedbackcultuur heerst. Tot slot vraagt gedeeld leiderschap om voldoende tijd voor structureel overleg en afstemming tussen alle betrokkenen.