Professionaliseringsinitiatieven in het voortgezet onderwijs nader bekeken

Betreft: Drie onderzoeken naar professionele ruimte van leraren in relatie tot schoolontwikkeling en –organisatie in het voortgezet onderwijs
In opdracht van: Radboud Docenten Academie samen met het Centrum voor Onderwijs en Leren (Universiteit Utrecht) en het Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing (Universiteit Leiden)
Uitgevoerd door: Prof. dr. Paulien Meijer, Rosanne Zwart, Harmen Schaap, Jacobiene Meirink, Helma Oolbekkink
Datum publicatie: juli 2018

Kwaliteit van docenten is cruciaal voor het geven en ontwikkelen van goed onderwijs. Door de overheid zijn verschillende initiatieven geïnitieerd, zoals promotiebeurzen, professionele leergemeenschappen en onderwijstraineeships/Eerst de Klas, om de kwaliteit van docenten te vergroten en het werken in het onderwijs aantrekkelijker te maken. Verondersteld wordt dat deze initiatieven professionele ruimte van docenten vergroten en daarmee leiden tot professionele ontwikkeling van docenten en tot schoolontwikkeling. In drie onderzoeken is er bekeken hoe schoolleiders en leraren in het voortgezet onderwijs professionele ruimte opvatten en hoe die professionele ruimte zich manifesteert. De drie onderzoeken zijn uitgevoerd binnen drie professionaliseringsinitiatieven: professionele leergemeenschappen (PLG's), Eerst de Klas/Onderwijstraineeships (EdK/OTS) en de promotiebeurs voor leraren. Zowel schoolleiders als leraren zijn daarover bevraagd, hoofdzakelijk met interviews en voor een deel met vragenlijsten.

Professionele ruimte van leraren bij deelname aan professionele leergemeenschappen (PLG's)
In het algemeen kwam er uit dit onderzoek naar voren dat de ervaren en benutte professionele ruimte van leraren voor zowel professionele ontwikkeling als schoolontwikkeling toeneemt gedurende het schooljaar waarin is deelgenomen aan een professionele leergemeenschap. Echter, dit is voor professionele ontwikkeling sterker dan voor schoolontwikkeling en dat blijft gedurende het schooljaar zo.
Aanbevelingen uit dit onderzoek:

• Leg bij deelname aan de PLG vast wat nodig is om zowel professionele ontwikkeling als schoolontwikkeling te bewerkstelligen.
• Zorg voor een buddysysteem op school, door bijvoorbeeld een ervaren leraar te koppelen aan de PLG-deelnemer om zo samen de inzichten uit de PLG te koppelen aan ontwikkelingen op school.

Professionele ruimte van leraren bij deelname aan Eerst de Klas/OnderwijsTraineeships (EdK/OTS)
Uit dit onderzoek blijkt dat de beoogde professionele ruimte voor professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling groot is. Aangezien de betekenisgeving van leraren aan deze ruimte een belangrijke rol lijkt te spelen bij de eigen professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling lag de focus in dit onderzoek vooral op ervaren professionele ruimte. Uit de resultaten bleek dat trainees in het eerste jaar van hun traineeship veel ruimte kregen om te werken aan de eigen professionele ontwikkeling. Deze ruimte konden ze echter niet altijd benutten.
Aanbevelingen uit dit onderzoek:

• Introduceer de trainees in de school en expliciet binnen de sectie.
• Schep realistische verwachtingen over de bijdrage aan schoolontwikkeling en communiceer.
• Organiseer scholingsbijeenkomsten/workshops voor schoolbegeleiders van trainees.

Professionele ruimte van leraren bij deelname aan de promotiebeurs
Uit de resultaten blijkt dat de ervaren ruimte van leraren in relatie tot onderzoek, professionele en onderwijsontwikkeling, en schoolontwikkeling varieert. Leraren ervaren ruimte voor onderzoek, maar in drukke onderwijsperioden is het lastig om deze ruimte te behouden. Verder ervaren vrijwel alle leraren ruimte voor professionele ontwikkeling, maar dit hangt mede samen met het onderwerp van promotieonderzoek dat hier meer of minder aanleiding toe geeft.
Aanbevelingen uit dit onderzoek:

• Overweeg in samenspraak met leraren de doelen van het promotieonderzoek.
• Stem gezamenlijk de benodigde professionele ruimte van de leraar voor onderzoek en schoolontwikkeling gedurende het gehele onderzoekstraject af.
• Geef bekendheid aan het promotieonderzoek en de voortgang hiervan binnen de school en met name in de directe omgeving van de leraar.