In wat voor land willen wij werken? Naar een nieuw ontwerp voor de regulering van werk

Betreft: Eindrapport van het onderzoek naar de werking van de huidige arbeidsmarkt
Uitgevoerd door: Commissie Regulering van Werk (Commissie Borstlap)
Datum rapport: 23 januari 2020

In opdracht van het kabinet heeft de Commissie Regulering van Werk, onder voorzitterschap van Hans Borstlap, onderzocht of de huidige wet- en regelgeving van werk voldoende toegesneden is op toekomstige behoeften en omstandigheden. Het resultaat is een rapport dat niet alleen inzicht geeft in de huidige arbeidsmarkt, maar ook een analyse bevat voor de arbeidsmarkt van de toekomst.

Huidige regels rondom werk schieten tekort
De Commissie stelt in haar eindadvies vast dat de huidige regels rondom werk duurzame arbeidsrelaties ontmoedigen en dat de regels bovendien erg complex en onduidelijk zijn. Dat is slecht voor de productiviteit en innovatiekracht van bedrijven, en veroorzaakt (financiële) onzekerheid bij werkenden. Daarnaast oordeelt de Commissie dat niet alle werkenden voldoende mogelijkheden hebben om zich te ontwikkelen tijdens hun werkzame leven, terwijl mensen steeds langer doorwerken en de inhoud van het werk sneller verandert. Ten slotte zorgen de regels onvoldoende voor een arbeidsmarkt waarop alle mensen, ongeacht hun capaciteiten, kunnen meedoen en weer snel aan de slag komen als ze tijdelijk aan de kant staan.

Aanbevelingen voor een herontwerp
De Commissie komt tot vier uitgangspunten voor het ontwerp van een nieuw stelsel regels: wendbaarheid, duidelijkheid, weerbaarheid en wederkerigheid. Deze vereisten zouden leidend moeten zijn bij het herontwerpen van de regels die betrekking hebben op arbeid in het arbeidsrecht, de sociale zekerheid, de fiscaliteit en bij kennis en ontwikkeling. Om duidelijk te maken waartoe deze vereisten voor nieuwe regels leiden, heeft de commissie vijf aanbevelingen geformuleerd om tot meer toekomstgerichte regels te komen.

1. Bevorder interne wendbaarheid, rem externe flexibiliteit af
   De Commissie bepleit meer ruimte voor werkgevers om functie, arbeidsplaats en werktijd in arbeidsovereenkomsten aan te passen wegens bedrijfseconomische omstandigheden. Werkgeverschap in duurzame arbeidsrelaties wordt nu teveel ontmoedigd; de commissie adviseert werkgeverschap aantrekkelijker te maken door de ontslagbescherming aan te passen en de verplichtingen voor de werkgever rondom loondoorbetaling bij ziekte te verkorten tot een jaar. Flexibele contracten worden niet langer aangemoedigd: de Commissie doet voorstellen om tijdelijk werk voortaan echt tijdelijk te laten zijn en de kosten van onzekerheid tot uitdrukking te brengen in de prijs van tijdelijk werk.
2. Creëer een overzichtelijker stelsel van contractvormen
   De Commissie wil het aantal contractvormen terugbrengen om te komen tot een overzichtelijk stelsel van regels rond werk. Er komen drie soorten werkenden: werknemers met een contract voor (on)bepaalde tijd; zelfstandigen, en werknemers die op uitzendbasis tijdelijk werk verrichten dat niet is te voorzien naar tijd en omvang. De verschillende werkenden zijn voortaan beter dan voorheen van elkaar te onderscheiden.
3. Stel alle werkenden in staat zich te ontwikkelen en te (blijven) leren
   De Commissie stelt voor dat elke burger bij geboorte een individueel leer- en ontwikkelbudget krijgt dat beschikbaar is voor het verwerven van noodzakelijke kennis en vaardigheden gedurende de hele loopbaan. Ook zouden alle werkenden voortaan gebruik moeten kunnen maken voor ondersteuning bij het opdoen van de juiste kennis- en vaardigheden om duurzaam inzetbaar te blijven. Loopbaanbegeleiding in zogenaamde loopbaanwinkels is toegankelijk voor iedere werkende.
4. Zorg voor een fiscaal gelijke behandeling van en basisinkomenszekerheid voor alle werkenden
   Alle werkenden krijgen een basale bescherming tegen inkomensverlies bij arbeidsongeschiktheid. Verplichte aanvullende verzekeringen voor werknemers blijven bestaan. De Commissie bepleit een gelijke fiscale behandeling van arbeid voor alle werkenden. Ondernemerschap wordt gestimuleerd.
5. Kom tot een activerend en inclusief arbeidsmarktbeleid
   Wederkerigheid betekent dat iedereen zich inspant om aan de slag te komen of te blijven. Indien nodig helpt de overheid daarbij. Individuele begeleiding wordt geïntensiveerd. Loopbaanwinkels helpen mensen hierbij. Wanneer werkenden niet op de reguliere arbeidsmarkt terecht kunnen, wordt voorzien in aanvullende werkgelegenheid.

Maatschappelijke alliantie
De aanbevelingen van de Commissie voor een herontwerp voor de regels rondom werk moeten verder uitgewerkt worden. Dat wordt niet van de een op de andere dag gerealiseerd. Het is essentieel om alle partijen op de arbeidsmarkt hierbij te betrekken. De afgelopen maanden is gebleken dat er veel energie in de samenleving bestaat om de toekomst van werk in goede banen te leiden. De Commissie bepleit dan ook een brede maatschappelijke alliantie om de waarden van werk in de toekomst zeker te (blijven) stellen. De Commissie meent dat het kabinet hierbij een regierol toekomt.