Kunnen werken (ook wel werkvermogen genoemd) gaat over in hoeverre iemand fysiek en mentaal gezond genoeg is om te kunnen werken. Onderstaande regelingen en praktijkvoorbeelden zijn voorbeelden van maatregelen die zich richten op fysieke- en mentale gezondheid.

Gezondheid

• Vitaliteitscoaching – scholengroep Dunamare
  Gratis hulp van een externe coach bij afvallen, gezonder eten, meer bewegen en stoppen met roken.
  Meer weten? Lees het artikel ‘Dunamare Onderwijsgroep ondersteunt haar medewerkers met vitaliteitscoaching’ op de website van Dunamare >>

• Week van de vitaliteit – scholengroep Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Tilburg (SOVOT)
  Een week lang is er extra aandacht voor vitaliteit door het verstrekken van fruit, een waterfles, een lunchpakket en door promotie voor activiteiten als sporten, fietsen, lunchwandelen. Ook zijn er lifestyle coaches aanwezig voor stressbeheersing en advies over een gezonde leefstijl. 

• Bedrijfsfitness – scholengroep Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Tilburg (SOVOT)
  Medewerkers krijgen maximaal € 40,00 per maand korting op een abonnement bij een aangesloten sportschool dichtbij huis. SOVOT verrekent het abonnementsgeld met het brutosalaris, wat een belastingvoordeel voor de medewerker van gemiddeld 40 procent oplevert. Er zijn geen kosten voor de werkgever. Zo’n tien procent van de medewerkers maakt van de regeling gebruik.

• Thuiswerkregeling – scholengroep Curio
  Curio biedt medewerkers vanaf januari 2022 de mogelijkheid om deels thuis te werken, ook docenten. Medewerkers die wekelijks gemiddeld acht uur thuiswerken krijgen een financiële tegemoetkoming voor het inrichten van een ergonomisch verantwoorde thuiswerkplek. Ze kunnen maximaal €500 per drie jaar declareren voor de aanschaf van een bureaustoel, monitor/laptopstandaard, toetsenbord en eventueel bureau. Onderdeel van de regeling is ook dat medewerkers instructies krijgen hoe ze thuis zorgen voor een gezonde en veilige werkplek.
  Meer weten? Neem contact op met beleidsadviseur Robin Robart van Curio via r.robart@curio.nl.

• Training Beren op de weg, spinsels in je hoofd – scholengroep Lucas Onderwijs
  Rationeel-emotieve training of therapie (RET) voor medewerkers die last hebben van stress, veel piekeren en blokkeren op kritieke momenten. Deelnemers krijgen tools om ongewenste gevoelens te verminderen.
  Meer weten? Zie informatie over de training Beren op de weg, spinsels in je hoofd op de website van Lucas Academie >>

Werkdruk

Individueel keuzebudget (cao) Alle werknemers hebben recht op negentig uur basisbudget voor individuele verlichting van de werkdruk, door (les)taakvermindering of vermindering van overige taken. Medewerkers kunnen de vrijgekomen uren ook besteden aan deskundigheidsbevordering. Verlof is alleen mogelijk als de werkgever hiermee akkoord gaat. Meer weten? Lees artikel 7.4 Keuzemogelijkheden in de CAO VO >>

 

Geld voor collectieve werkdrukvermindering (cao) Voor de gehele sector is structureel 150 miljoen euro beschikbaar, naar leerlingaantal per schoolbestuur te verdelen. De werknemers zijn hierbij gezamenlijk aan zet en gaan met elkaar in overleg over het nemen van maatregelen om de werkdruk te verminderen. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan extra ondersteuning in de klas, ten behoeve van leerlingenbegeleiding of om de lasten van bepaalde taken te verminderen (zoals mentoraat of surveillance).  Meer weten? Zie voor meer informatie het dossier CAO VO Werkdrukmiddelen op de website van Voion en artikel 8.6 Collectieve werkdrukmiddelen Onderwijsakkoord in de CAO VO >> Onderzoek [2] biedt enig zicht op hoe effectief collectieve middelen zijn om de werkdruk te verminderen. Uit de meting blijkt dat de middelen vooral besteed werden aan tijdelijk kleinere klassen, inzet van extra onderwijsondersteuning en investering in ICT-hulpmiddelen en digitalisering om het werk efficiënter uit te voeren. Volgens de schoolleiders dragen de genomen maatregelen bij aan de werkdrukverlichting. Een kanttekening is dat het bij dit onderzoek ging om incidentele middelen in plaats van structurele.

 

Reductie lesgevende taak starters (cao) Startende leraren hebben recht op 20 procent lesreductie in het eerste jaar en 10 procent in het tweede jaar van hun dienstverband. Meer weten? Lees artikel 8.3 Startende leraar in de CAO VO >>

 

Seniorenverlof (cao) Naast het basisbudget (90 uur) hebben medewerkers van 57 jaar of ouder recht op een aanvullend verlofbudget, het seniorenverlof. Dit verlof bedraagt bij een fulltime dienstverband 120 uur per jaar. Men kan het verlof ook in de vorm van een taakvermindering per week opnemen. Medewerkers van 57 jaar of ouder hebben jaarlijks in totaal dus maximaal 210 uur (90 uur basisbudget + 120 uur seniorenverlof) om in te zetten voor werkdrukverlichting. Meer weten? Lees artikel 7.4 Keuzemogelijkheden, verlof vanaf 57 jaar, in de CAO VO >> Seniorenverlof is een ontziemaatregel: oudere werknemers worden minder belast. Onderzoek suggereert enerzijds dat ontziemaatregelen voor oudere werknemers niet goed werken: het is een eerste stap richting pensionering, in plaats van een stap naar langer doorwerken [3]. Oudere medewerkers worden onvoldoende uitgedaagd om zich te blijven ontwikkelen, en dit beleid sluit aan bij stereotypen over oudere werknemers [4]. Ook voert het naar beneden bijstellen van contracten de werkdruk voor andere docenten op en bemoeilijkt het het overleg [1]. Hetzelfde onderzoek wijst anderzijds ook uit dat de uitstroompercentages van 55-59 jarigen en 60-plussers die van het seniorenverlof gebruik maken duidelijk lager zijn dan van leeftijdgenoten die geen gebruik maken van de seniorenregeling. En volgens schoolleiders en HRM’ers draagt een deeltijdpensioen meer bij aan de duurzame inzetbaarheid van oudere medewerkers dan andere maatregelen [4].

• Reductie lesgevende taken oudere medewerker – scholengroep Ons Middelbaar Onderwijs (OMO)
  Werknemers van 57 tot 67 jaar kunnen per schooljaar hun jaartaak met 10 procent verminderen. Daarnaast is vanaf 63 jaar deeltijdpensioen mogelijk voor minimaal 50 procent van de betrekkingsomvang. De resterende tijd krijgt de docent andere, minder belastende taken, zoals het begeleiden van jongere werknemers.
  Meer weten? Zie de collectieve arbeidsovereenkomst van OMO 2021 >>
  Zie ook de onderzoeken naar ontziemaatregelen bij de regeling Seniorenverlof.

• Reductie overige taken oudere medewerkers – scholengroep De Hoeksche School
  Voor docenten ouder dan 60 jaar geldt geen verplichte pauzesurveillance of lesopvang. Hier komen wel andere taken voor in de plaats. Bij De Hoeksche School maken nagenoeg alle docenten ouder dan 60 jaar gebruik van deze regeling.

  De reacties op de regeling zijn volgens de scholengroep gemengd. De oudere docenten geven aan heel blij te zijn genoemde taken niet meer te hoeven doen. De regeling heeft dus een positieve invloed op hun werkplezier. Doordat er bij de scholengroep relatief veel docenten werken van 60+, is de flexibiliteit binnen de school wel minder geworden; er moet voor pauzesurveillance en lesopvang vaker een beroep gedaan worden op jongere docenten.

  Zie ook de onderzoeken naar ontziemaatregelen bij de regeling Seniorenverlof.

• Training Werkdruk de baas – scholengroep Lucas Onderwijs
  Deelnemers leren wat de essentie is van werkdruk, hoe ze grip krijgen op hun agenda en ondanks de werkdruk gezond blijven.
  Meer weten? Lees meer over de training Werkdruk de baas op de website van Lucas Academie >>

• Training (G)MR Werkdruk – vakbond CNV
  Beginnende en ervaren leden van de (gemeenschappelijke) medezeggenschapsraad op scholen leren hoe ze werkdruk op de agenda zetten, wat oorzaken en oplossingen zijn en welk inspraakmogelijkheden de PMR heeft bij het werkdrukplan van de eigen school.
  Meer weten? Lees meer over de training (G)MR Werkdruk op de website van CNV >>

  Zie ook de training Formatieplan en taakbeleid vo van vakbond AOb.
  Uitgangspunt van deze 1-daagse training is dat een goed taakbeleid cruciaal is voor de beheersing van de werkdruk.
  Meer weten? Lees meer over de training Formatieplan en taakbeleid vo op de website van AOb >>

• Taakverlichting buiten de klas – Regius College
  Zorgtaken worden bij docenten en mentoren weggehaald. Zo is er een leerlingenbalie waar leerlingen met psychosociale problemen om hulp kunnen vragen aan professionals. Verder worden leerlingen met meervoudige problemen voor bepaalde vakken samengebracht in een structuurklas, zodat docenten zich beter kunnen concentreren op de rest van de klas.
  Meer weten? Lees het inspiratieverhaal ‘Docenten ontlasten én leerlingen beter helpen: Regius College Schagen kiest voor taakverlichting buiten de klas’ >>

  Zie voor een vergelijkbaar initiatief het volgende artikel over het Dr. Mollercollege. Deze school zet oud-leerlingen in voor surveillancetaken tijdens de toetsweken. Lees het inspiratieverhaal ‘Dr. Mollercollege zet oud-leerlingen in als surveillant’ >>

Verzuim en ziekte 

• Arbeidsomstandighedenspreekuur bedrijfsarts – scholengroep Spinoza
  Medewerkers kunnen terecht bij dit spreekuur, ook als er nog geen sprake is van ziekteverzuim of klachten.
  Meer weten? Lees meer in het Arbobeleidsplan van Spinoza >>
• 60/80/100-generatiepactregeling – DaCapo College en Dunamare
  Met de 60/80/100-regeling kunnen docenten die 58 jaar of ouder zijn kiezen voor 60 procent werk, 80 procent salaris en 100 procent pensioenopbouw. De regeling beoogt minder ziekteverzuim en een grotere instroom van jonge docenten.
  Bij het DaCapo College hebben negen van 58 medewerkers die in aanmerking komen zich ingeschreven. Het ziekteverzuim is volgens de school iets teruggedrongen en de school heeft enkele jonge docenten aan kunnen nemen.
  Meer weten? Lees het inspiratieverhaal over het invoeren van een generatieregeling bij DaCapo College >>

  Dunamare heeft ook een generatieregeling; medewerkers van 60 jaar en ouder kunnen tegen een beperkte eigen bijdrage minder gaan werken met behoud van pensioenopbouw. Voor de regeling hebben 28 van de 330 medewerkers van 60 jaar en ouder zich ingeschreven. Bijna alle oudere medewerkers die zich niet hebben ingeschreven willen dit doen of denken erover na.
  Meer weten? Lees het inspiratieverhaal over het invoeren van een generatieregeling bij Dunamare Onderwijsgroep >>

  Ook gemeenten maken gebruik van een generatieregeling, onderzoek hiernaar biedt mogelijk inzichten voor de gebruik van de regeling in het onderwijs. Uit een interne evaluatie van de gemeenten Hilversum [5], Zwijndrecht [6] en Haarlem [7] komen de volgende punten naar voren:

  • Deelname is (nog) relatief laag (24-32 procent). Merendeel of iedereen staat positief tegenover de regeling.
  • Deelnemers en leidinggevenden zien vaak een betere werk-privé balans, betere verdeling van energie, en meer ruimte, flexibiliteit en rust in het werk.
  • In Zwijndrecht daalde het ziekteverzuim met 41 procent, oftewel 180 dagen voor 11 deelnemers.
  • Sommige deelnemers ervaren hogere werkdruk omdat hun taken niet zijn aangepast, maar ze wel minder tijd hebben om de taken te doen.
  • Sommige collega’s ervaren hogere werkdruk omdat ze vrijgevallen taken moeten oppakken.
  • Het lukt niet goed om de vrijgevallen taken aan jongeren toe te bedelen, er komen niet of slechts beperkt plaatsen voor jongeren vrij en het lukt niet goed om die in te vullen.
  • De financiële gevolgen zijn voor de meeste gemeentemedewerkers in Hilversum goed te dragen, maar in Haarlem doen medewerkers in lagere schalen niet mee om financiële redenen.
  • Andere zorgpunten zijn communicatie over de effecten en interne administratielast.

Zie ook de onderzoeken naar ontziemaatregelen bij de regeling Seniorenverlof.

Werk-privé balans

Ouderschapsverlof (cao) Iedere medewerker heeft recht op 830 uur ouderschapsverlof per kind. Van dit deel is 415 uur betaald. Voor opgenomen uren in het eerste levensjaar is de vergoeding 75 procent. Voor uren die men opneemt tot het kind 4 jaar oud is, gaat het om 55 procent van het loon. Meer weten? Lees artikel 15.6 Ouderschapsverlof in de CAO VO >> Zie ook het nieuwsbericht Uitkering ouderschapsverlof is definitief 70% >> Uit onderzoek blijkt dat langer ouderschapsverlof bijdraagt aan een meer gelijke verdeling van werk en zorgtaken onder jonge ouders, en daarmee aan een betere werk-werk-privé balans voor vrouwen met jonge kinderen [8]. Vrouwen met jonge kinderen die langer verlof opnemen blijven meer uren werken. Mannen die langer verlof opnemen zijn meer betrokken bij zorgtaken.

• Training De juiste ballen in de lucht houden – scholengroep Achterhoek VO
  De training voor alle medewerkers richt zich op het succesvol combineren van onder meer werk, gezin en hobby’s. Hersteltijd, herstelactiviteiten en stresssignalen zijn belangrijke thema’s.

  Volgens de school zijn de reacties van deelnemers positief. In een aantal gevallen is gedragsverandering merkbaar, zoals wandelen tijdens pauzes.

• Bedrijfsmaatschappelijk werker – scholengroep Lucas Onderwijs
  Bij klachten op het vlak van persoonlijk en sociaal functioneren kan de medewerker terecht bij een bedrijfsmaatschappelijk werker of bij de Praktijkondersteuner Bedrijfsarts. Deze functionarissen worden ook vaak preventief ingezet als er een disbalans is in de werk-/privé-situatie.

• Loopbaanscan – scholengroep Ons Middelbaar Onderwijs (OMO)
  De scan bestaat uit een online vragenlijst met vragen als “Hoe kan ik de balans tussen werk en privé verbeteren?” en een adviesgesprek met een externe adviseur.  
  Meer weten? Lees het inspiratieverhaal ‘Talenten ontplooien met loopbaanscans’ >>

  Volgens onderzoek lijkt een scan en bijgaand adviesgesprek geen of weinig effect te hebben op het werkvermogen en de werkbeleving [9]. Mogelijk komt dit doordat deelnemers aan het onderzoek al hoog (positief) scoorden op deze onderdelen. Wel hebben deelnemers meer vertrouwen in hun eigen vaardigheden en loopbaan. De scan is volgens onderzoekers in de eerste plaats een diagnostische tool, waar een interventie op kan volgen.

Werkcultuur en sociale veiligheid

• Extern vertrouwenspersoon – scholengroep Esprit Scholen
  Voor medewerkers die te maken hebben met seksuele intimidatie, discriminatie, agressie & geweld en pesten. De vertrouwenspersoon ondersteunt en begeleidt medewerkers die hiervan melding doen en denkt mee in oplossingen, verwijst (wanneer nodig) door en biedt nazorg. Een vertrouwenspersoon werkt volledig vertrouwelijk, heeft een geheimhoudingsplicht, signaleert trends en adviseert in de aanpak van ongewenst gedrag.
  Meer weten? Lees het Informatieblad professionele vertrouwenspersonen >>

• Scholing ‘communicatie omtrent ongewenst gedrag’ – scholengroep Mondia
  Deze activiteit is gericht op het creëren van een veilige werkomgeving, het stellen van grenzen en het verhogen van weerbaarheid in het geval van agressie, geweld, seksueel overschrijdend gedrag. Een externe specialist geeft de scholing op een locatie buiten school. Het gaat om twee keer een dagdeel. Vijf vo-medewerkers namen in schooljaar 2021-2022 deel, volgens de school zijn de reacties enthousiast. Kosten voor de scholing excl. locatiehuur waren voor Mondia ruim 4.000 euro. Voor deze inventarisatie is telefonisch contact opgenomen met een personeelsfunctionaris van scholengroep Mondia. Tijdens het telefoongesprek kwam deze activiteit ter sprake.

  In het artikel ‘Focus op de dingen die wel goed gaan’ is aandacht voor andere duurzame inzetbaarheidsmaatregelen van scholengroep Mondia.

• Cultuurtraject – Haemstede-Barger mavo
  Het traject richt zich op een betere sfeer op school. Activiteiten die hieraan moeten bijdragen zijn: met elkaar meekijken in het klaslokaal, masterclasses volgen bij collega’s en onderling feedback geven zodat medewerkers met elkaar praten en niet over elkaar. Het traject wordt door een extern bureau begeleid en veel ideeën komen van teams zelf, in plaats van vanuit het management.
  Meer weten? Lees het inspiratieverhaal Gezonde samenwerking als basis voor cultuuromslag >>