Arbo Vo 171

Veilig en vitaal werken

Machineveiligheid

Fysieke veiligheid

Machineveiligheid

Inleiding

In het praktijkonderwijs kunnen ongelukken gebeuren met machines en apparaten, zoals boor- of slijpmachines, maar ook met bereidings- of warmhoudapparatuur. Docenten, onderwijsassistenten en, in mindere mate, leerlingen lopen risico bij het werken met machines en apparaten. Docenten of onderwijsassistenten die ‘even’ een storing verhelpen of machines en apparaten schoonmaken zonder dat ze spanningsvrij zijn gemaakt lopen risico. Nog steeds worden machines en apparaten gebruikt waaraan de beschermkap beschadigd is of helemaal ontbreekt. Soms is daarbij ook een veiligheidsvoorziening buiten werking of omzeilt of overbrugt. De ervaring leert dat een groot deel van de ongevallen te maken heeft met onoordeelkundig, onveilig handelen of onvoldoende veiligheidsbewustzijn.

Normen machines/ gereedschappen
Leerlingen vallen onder de Arbowet voor wat betreft verrichtingen die vergelijkbaar zijn met werkzaamheden in de beroepspraktijk. De normen Machines/ Gereedschappen die gelden in het voortgezet onderwijs staan in de Arbocatalogus-VO.

Controleer op beschermkappen en werk geconcentreerd
De belangrijkste directe oorzaak van ongevallen met machines in het onderwijs is het contact met bewegende delen van een machine. Het ontbreken van een fysieke afscherming van de draaiende delen van machines speelde bij alle ongevallen een rol.  

Er zijn allerlei manieren waarop het mis kan gaan met deze fysieke afscherming. De fysieke afscherming was bijvoorbeeld: 

  • Niet verschaft (tenminste 10% van de ongevallen) 
  • Verwijderd of gedeactiveerd (tenminste 13% van de ongevallen) 
  • Onvoldoende (tenminste 49% van de ongevallen) 
  • Omzeild (tenminste 5% van de ongevallen) 
  • Kapot (tenminste 2% van de ongevallen) 

De belangrijkste achterliggende oorzaak van de ongevallen waren verlies van concentratie / aandacht (42%) en een vergissing in het uitvoeren van routine handelingen (31%). 
Dat blijkt uit analyses die het RIVM heeft uitgevoerd op ongevallen die bij de Nederlandse Arbeidsinspectie zijn gemeld in de periode 1998 tot en met 2014 (bron: https://www.lerenvoorveiligheid.nl/onderwijs). 
Het buiten werking stellen van de machines en apparaten met ondeugdelijke afscherming van bewegende delen is niet voldoende om ongevallen te voorkomen. Geconcentreerd en met aandacht bedienen van machines en hanteren van gereedschap voorkomt ongevallen. Dat onderstreept het belang van toezicht in het praktijklokaal. 

Machineveiligheid en instructiekaarten
In samenwerking met negen docentenverenigingen en vmbo-platforms heeft Voion de website veilige praktijklokalen gemaakt. Daarop vindt u voor verschillende vakken instructiekaarten voor machines en controlelijsten waarmee het lokaal op risico’s kan worden beoordeeld. 

Inspiratie

  • Docenten BWI ontwikkelen nieuwe richtlijn voor hun praktijklokaal

    Scholen stelden aan het Platform BWI steeds vaker de vraag 'Wat is een verantwoord aantal leerlingen in het praktijklokaal'? Het Platform BWI, BWI-docenten en Voion stelden een landelijke richtlijn op. Dit artikel is gepubliceerd in het magazine Van12tot18, september 2022.

  • Nooit meer wakker liggen over de veiligheid in jouw praktijklokaal

    Aandacht voor veiligheid groeit de laatste jaren. Maar hoe weet je of jouw praktijklokaal aan alle veiligheidseisen voldoet? Dit artikel is gepubliceerd in het magazine Van12tot18, dec. 2021.

  • Een papieren RI&E is niet voldoende

    In een praktijklokaal geeft een ervaren docent een demonstratie aan een student. Hij houdt daarbij geen rekening met de veiligheidsinstructies en draagt geen persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). Een RI&E op papier is niet genoeg. Arbo-online, januari 2021.

  • Ongeluk dwingt tot betere communicatie

    SG Panta Rhei had duidelijke regels om veilig te werken in praktijklokalen. Ondanks dat, gebeurde er een ongeluk. Veiligheidscoördinator Hans Viskil vertelt over hoe dit kon gebeuren, het proces na zo’n ongeluk en hoe direct de regels zijn aangescherpt.