Een effectieve aanpak van werkdruk en werkstress vraagt om een systematische en integrale benadering, waarbij zowel organisatie- als individugerichte maatregelen worden ingezet.

Cyclische aanpak volgens de Arbowet
De Arbowet schrijft een cyclische aanpak voor om psychosociale arbeidsbelasting (PSA), waaronder werkdruk, systematisch te meten én te verbeteren. Dit betekent dat scholen regelmatig moeten onderzoeken hoe het staat met de werkdruk, maatregelen moeten nemen en vervolgens moeten evalueren of deze effectief zijn.

Een veelgebruikte methode is het 5W-model:

• Willen: draagvlak creëren
• Weten: inzicht verkrijgen in de situatie
• Wegen: oorzaken en risico’s analyseren
• Werken: maatregelen nemen
• Waken: monitoren en bijsturen

Inzicht op organisatieniveau
Een goed startpunt is de risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E), die je kunt uitvoeren met een branche-erkend digitaal instrument zoals de Arboscan-VO. Vaak is daarnaast een organisatie-breed verdiepend onderzoek noodzakelijk om te achterhalen welke vormen van werkdruk last geven en werkstress veroorzaken (de zogeheten energievreters). Blijkt dat werkdruk en/ of ongewenst gedrag een knelpunt zou kunnen zijn, dan is verdiepend onderzoek bij het voltallig personeel nodig. Dat kan met de Welzijnscheck-VO of de Sociale veiligheidscheck. Maar het is net zo belangrijk om te weten wat mensen juist energie geeft en motiveert. Ook andere bronnen kunnen waardevolle informatie opleveren.

Signalen op individueel niveau
Ben alert op stresssignalen bij collega’s of werknemers. Zie je opvallende veranderingen in gedrag en/of stemming? Ga dan het gesprek aan. Benoem wat je opvalt en laat weten dat je dit doet uit zorg voor de ander én voor het werk. Vroegtijdige signalering kan erger voorkomen.

Maatregelen op twee niveaus
Er zijn maatregelen op twee niveaus:

• organisatieniveau; zoals herverdeling van taken, heldere communicatie, vergroten autonomie;
• individueel niveau: zoals scholing, coaching, verbeteren balans werk-privé.

Deze maatregelen kunnen gericht zijn op:

• primaire preventie: waarbij de oorzaken van werkdruk (in de organisatie en het individu) worden aangepakt;
• secundaire preventie: waarbij de psychische klachten die zijn ontstaan als gevolg van of verergerd door het werk worden verminderd en
• tertiaire preventie: waarbij terugkeer naar werk (in het vo of daarbuiten) na uitval door psychische klachten als gevolg van het werk wordt gestimuleerd.
  
  

Deze indeling levert een matrix op met zes vakken, waarin per situatie passende interventies gekozen kunnen worden. In deze figuur zijn enkele voorbeelden van interventies opgenomen. 
Houd er rekening mee dat mensen verschillend reageren op werkdruk of ingrijpende gebeurtenissen. Er is dus geen standaardoplossing.

Beleid en maatregelen
De beste aanpak combineert maatregelen op beide niveaus. De keuze hangt af van de oorzaak van de werkdruk: gaat het om te veel werk (piekbelasting, achterstanden in het werk), de complexiteit van het werk of de kwaliteit van de onderlinge verhoudingen?

Praktische hulpmiddelen
Voor het voortgezet onderwijs zijn verschillende instrumenten ontwikkeld die op een systematische wijze onder werknemers informatie verzamelen over thema’s op het snijvlak psychosociale arbeidsbelasting, arbeidsomstandigheden en gezondheid. Ook zijn er voor teams hulpmiddelen beschikbaar on werkdruk bespreekbaar te maken en stresssignalen te herkennen.
Naar de hulpmiddelen>>