GP Kees Winkelman 7117 LR 1600

Hoe pak je het aan?

Alvorens werkdruk en werkstress aan te kunnen pakken, zal er eerst een duidelijk beeld moeten zijn van wat op dit thema speelt.

Op organisatieniveau is de risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) daarvoor het eerste aangrijpingspunt. Daarnaast is er doorgaans een organisatie-breed verdiepend onderzoek noodzakelijk om te zien welke vormen van werkdruk last geven en werkstress veroorzaken (energievreters). Een overzicht van activiteiten, werkwijzen etc. waar men energie van krijgt, door gemotiveerd wordt of gepassioneerd van raakt, is minstens zo belangrijk. Ook uit andere bronnen kan informatie worden verkregen.

Op individueel niveau is het zaak alert te zijn op stresssignalen van werknemers/collega’s. Als u opvallende veranderingen van gedrag en/of stemming ziet, ga dan in gesprek. U geeft aan wat u meent te zien. Blijkt dat u het goed gezien heeft, dan is het belangrijk dat de betreffende persoon begrijpt wat uw insteek is, namelijk zorg voor werknemer/collega en zorg voor het werk.

Aangrijpingspunten
Als aanpak van werkdruk en werkstress onderscheiden we maatregelen op het niveau van de organisatie en op het niveau van het individu. De interventies kunnen daarbij aangrijpen op de oorzaken of op de gevolgen van werkdruk, namelijk:
• primaire preventie, waarbij de oorzaken van werkdruk (in de organisatie en het individu) worden aangepakt;
• secundaire preventie, waarbij de psychische klachten die zijn ontstaan als gevolg van of verergerd door het werk worden verminderd en
• tertiaire preventie, waarbij terugkeer naar werk (in het vo of daarbuiten) na uitval door psychische klachten als gevolg van het werk wordt gestimuleerd.

Matrix.jpg


In deze verdeling ontstaat een matrix met zes cellen, waarbij uit elke cel interventies kunnen worden toegepast. In bovenstaande figuur zijn enkele voorbeelden van interventies opgenomen. Daarbij moet altijd in gedachten worden gehouden dat mensen verschillen in de manier waarop zij met eisen vanuit het werk omgaan of op schokkende gebeurtenissen reageren. Universeel toepasbare oplossingen zijn er daardoor niet.

Beleid en maatregelen
Beleid gericht op het voorkomen van werkstress richt zich in ieder geval op het voorkomen van het overvragen van werknemers. Dit zijn maatregelen gericht op de organisatie van het werk om de werkbelasting te verminderen (kwadrant van organisatie-gerichte interventies voor primaire preventie).
In tweede instantie wordt ook de (individuele) belastbaarheid van werknemers bekeken en beoordeeld of daar maatregelen noodzakelijk zijn (bv. op het gebied van scholing, competenties, werk-privé balans enz.). De bedoeling van individugerichte maatregelen is om de werknemer toe te rusten zijn of haar werk gezond, goed en bij voorkeur met plezier te doen.

Effectief is het beleid pas als er een combinatie van organisatie- en individugerichte maatregelen is. Ook maakt het voor de keuze van de maatregelen verschil of werkdruk vooral samenhangt met de hoeveelheid werk (piekbelasting, achterstanden in het werk), de complexiteit van het werk of met de kwaliteit van de onderlinge verhoudingen.

Voor het op teamniveau bespreekbaar maken van werkdrukfactoren en het (beter) herkennen van individuele stresssignalen (bij zichzelf en bij collega’s) reikt de Koerskaart Van werkstress naar werkplezier (van de Inspectie SZW) voorbeelden aan. De methodiek Voortgezet Werkplezier (van Voion) heeft als aanknopingspunt het vergroten van de energiebronnen om daarmee de balans tussen stressbronnen en motivatoren te herstellen.
In het Onderwijsakkoord is afgesproken dat er vanaf schooljaar 2022/2023 structurele financiële middelen beschikbaar komen voor de verlichting van werkdruk (CAO VO hoofdstuk 8.6). De Koerskaart Werkdrukplan geeft handvatten hoe (groepen) werknemers maatregelen voor de aanpak van werkdruk kunnen bedenken.

Samen in gesprek
Om te komen tot effectieve maatregelen is het belangrijk dat leidinggevende en werknemer samen in gesprek gaan. Tips en adviezen voor de voorbereiding van een goed gesprek vindt u in de gesprekswaaier en de handleiding 'Samen in gesprek over meer plezier in het werk'.

Lees ook het artikel De aanpak van werkdruk in het voortgezet onderwijs